Wśród malowniczych pól gminy Somianka, w miejscowości Nowe Wypychy, wznosi się niezwykły świadek historii – zabytkowy wiatrak typu koźlak. Ta drewniana konstrukcja stanowi jeden z nielicznych zachowanych przykładów dawnej architektury przemysłowej na Mazowszu, przypominając o czasach, gdy wiatraki były nieodłącznym elementem wiejskiego krajobrazu.

Historia wiatraka

Wiatrak w Nowych Wypychach został wzniesiony w XIX wieku, w okresie rozkwitu młynarstwa wiatrowego na ziemiach polskich. Koźlaki, będące najstarszym typem wiatraków w Polsce, pojawiły się już w XIV wieku na Kujawach, skąd rozprzestrzeniły się na inne regiony kraju.

Architektura i konstrukcja

Charakterystyczną cechą koźlaka jest jego unikalna konstrukcja oparta na masywnym, centralnym słupie, zwanym sztembrem. Cała budowla spoczywa na czteronożnym koźle, od którego wzięła swoją nazwę. Konstrukcja umożliwia obracanie całego budynku w kierunku wiatru za pomocą dyszla, co było niezbędne do efektywnej pracy młyna.

Elementy konstrukcyjne

Wiatrak posiada typową dla koźlaków bryłę na planie prostokąta, zwężającą się ku górze. Ściany wykonane są w konstrukcji szkieletowej, oszalowane deskami, a dach pokryty jest gontem. Charakterystycznym elementem są cztery śmigła, które pierwotnie były pokryte płótnem żaglowym.

Mechanizm młynarski

Wnętrze wiatraka podzielone jest na kondygnacje, gdzie znajdują się zachowane elementy oryginalnego wyposażenia młynarskiego. W górnej części umieszczone są koła zębate napędzające mechanizm, natomiast na dolnych poziomach zlokalizowane były urządzenia do czyszczenia i mielenia ziarna.

Informacje dla zwiedzających: – Wiatrak znajduje się na terenie prywatnym – Zwiedzanie możliwe jest wyłącznie z zewnątrz – Dojazd: najlepiej własnym transportem, z drogi wojewódzkiej nr 62 – Parking: możliwość zaparkowania przy pobliskiej drodze – Wstęp bezpłatny

Znaczenie kulturowe

Wiatrak w Nowych Wypychach stanowi nie tylko zabytek techniki, ale również ważny element dziedzictwa kulturowego regionu. Jest świadectwem dawnego rzemiosła młynarskiego i przypomina o czasach, gdy wiatraki były centrami życia społecznego wsi.

Podsumowanie

Wiatrak koźlak w Nowych Wypychach to niezwykły przykład architektury przemysłowej, który mimo upływu czasu wciąż zachwyca swoją monumentalną konstrukcją i przypomina o bogatej historii młynarstwa wiatrowego. Choć nie pełni już swojej pierwotnej funkcji, pozostaje cennym świadectwem dawnej techniki i kultury materialnej polskiej wsi, zasługującym na uwagę każdego miłośnika historii i architektury.